Het prikkelbare darm syndroom (PDS) is een vervelende aandoening waarbij je last hebt van chronische darmklachten, zoals buikpijn en diarree of verstopping. Door je voedingspatroon aan te passen kun je klachten vaak flink verminderen. Heb je last van PDS of vermoed je dat je PDS hebt? In dit artikel vind je meer informatie over de symptomen. Ook geven we je tips om klachten te verminderen en vertellen we je over de voeding die daarbij aansluit.
Inhoudsopgave
Wat is het prikkelbare darm syndroom?
We beginnen met een korte introductie over het prikkelbare darm syndroom, ook bekend onder de Engelse naam Irritable Bowel Syndrome (IBS). Bij deze chronische aandoening treden er verstoringen op in de functie van het maag-darmkanaal. De darmen maken hierbij juist te veel of te weinig (spastische) bewegingen, waardoor diverse klachten kunnen ontstaan.
PDS is helaas niet te genezen, maar gelukkig wel te behandelen. Er zijn verschillende methodes om de klachten te verminderen. Daarover vertellen we je later meer, maar eerst zoomen we in op de symptomen van PDS.
Prikkelbare darm syndroom symptomen
Als je kampt met het prikkelbare darm syndroom, dan heb je vaak last van de volgende verschijnselen.
- Buikpijn en een opgeblazen gevoel
- Heftige, aanhoudende buikkrampen en winderigheid
- Diarree, verstopping, of juist een afwisseling van beide
- Klachten kunnen verminderen na een bezoek aan het toilet
Er zijn daarnaast nog een aantal bijkomende klachten en symptomen die kunnen optreden:
- Slijm bij de ontlasting
- Moeite met of pijn bij het plassen
- Pijn of vervelend gevoel in de maag en/of slokdarm
- Rugpijn, spier- en gewrichtsklachten
- Misselijkheid of gespannen gevoel in de buik
- Pijn tijdens geslachtsgemeenschap
- Hoofdpijn en (steeds erger wordende) vermoeidheid
- Extra veel last na het eten van een maaltijd
Soms wisselen periodes van heftige klachten zich af met periodes met weinig klachten. Stress en (sociale) angsten kunnen ervoor zorgen dat de klachten erger worden. Hierbij kan een psycholoog mogelijk uitkomst bieden.
Daarnaast helpt een verandering in het eetpatroon vaak om (een groot deel van) de klachten te verminderen of zelfs te voorkomen.
Prikkelbare darm syndroom diagnose
Zijn de bovengenoemde symptomen herkenbaar voor je? Let op, het is belangrijk dat je nooit zelf ‘de diagnose stelt’. Ga daarvoor naar je huisarts!
De klachten kunnen namelijk overeenkomen met andere aandoeningen, zoals coeliakie, lactose-intolerantie, chronische darmontsteking of darmkanker. Voordat je kunt denken in mogelijke oplossingen of dieetaanpassingen is het belangrijk dat je weet waarmee je te maken hebt.
De huisarts begint over het algemeen met het stellen van een aantal algemene vragen over de klachten en (veranderingen van) de stoelgang. Hierbij wordt rekening gehouden met de diagnostische criteria voor PDS: Rome IV criteria. Daaropvolgend kunnen lichamelijke (soms ook mentale) onderzoeken gedaan worden. Zo kan bijvoorbeeld ook uitgesloten worden dat de klachten niet door een andere oorzaak komen.
Komt PDS vaak voor?
Naar schatting komt het prikkelbare darm syndroom bij ruim 10% van de Nederlanders voor. De ene heeft er overigens meer last van dan de ander. Waar PDS zich bij sommigen alleen uit door af en toe krampen en een opgeblazen gevoel, kunnen anderen juist weer compleet belemmerd worden in het dagelijkse leven. Je kunt je voorstellen dat vooral diarree erg vervelend is, zeker als je vaak de deur uit moet.
Hoe ontstaat het prikkelbare darm syndroom?
Helaas is het vaak moeilijk te achterhalen waardoor het prikkelbare darm syndroom optreedt. Er wordt nog veel onderzoek naar gedaan en nog lang niet alles is bekend. Waarschijnlijk is het een combinatie van verschillende factoren, aldus de Maag Lever Darm Stichting.
Ten eerste, PDS heeft géén psychische oorzaak, al werd dat in het verleden wel lang gedacht. Daarentegen kunnen psychische factoren, zoals stress en angst, de klachten wel verergeren of uitlokken.
Uit steeds meer aanwijzingen blijkt dat het prikkelbare darm syndroom voortkomt uit een verstoorde samenwerking tussen de hersenen en de darmen. Signalen worden via het zenuwstelsel vanuit onze darmen naar onze hersenen gestuurd, en weer terug. Denk aan signalen zoals honger, misselijkheid en aandrang tot ontlasten. Bij PDS treden er té veel en té sterke signalen op, waardoor je gevoeliger wordt voor pijnprikkels.
Hoe komt deze verstoring dan tot stand? Daarvoor ligt de oorzaak waarschijnlijk in de aanmaak van de lichaamseigen stof serotonine. Deze stof wordt deels in de darmen en deels in de hersenen aangemaakt. Het zorgt ervoor dat voedsel kan voortbewegen, door de darmen afwisselend aan te spannen en te ontspannen. Wanneer er een verandering komt in de aanmaak van serotine in jouw lichaam, kan de samenwerking tussen darmen en hersenen verstoord raken. Dit verklaart ook waarom stress en angst de klachten kunnen verergeren, omdat dit invloed kan hebben op de hoeveelheid serotine die je aanmaakt.
Ten tweede kan PDS ook voortkomen uit andere lichamelijke ongemakken, bijvoorbeeld na een ontsteking of infectie in de darmen, mogelijk door een voedselvergiftiging. Hierdoor raakt de darmwand beschadigd, of om precies te zijn de zenuwvezels in de darmwand. Het gevolg is dat je darmbacteriën uit balans raken, waardoor je last kan krijgen van PDS-klachten.
Ten derde kan een verandering in de samenstelling van onze darmbacteriën invloed hebben. We zijn gewend aan bepaalde goede én slechte bacteriën in onze darmen (microbioom) die samen goed werk doen voor de spijsvertering. Het is belangrijk dat beide soorten bacteriën goed in evenwicht blijven, want anders kunnen er klachten als diarree of verstopping optreden.
Helaas kun je hier niet altijd iets aandoen. Het microbioom kan namelijk uit balans raken bij het slikken van bepaalde soorten medicijnen, zoals antibiotica of laxeermiddelen. Ook een bestraling of operatie kan hier invloed op hebben. Tot slot kan voeding juist een goede of slechte reactie hebben op de samenstelling van de darmflora.
Prikkelbare darm syndroom behandeling
Complete genezing is niet mogelijk bij het prikkelbare darmsyndroom en daarnaast hoor je helaas zelden dat men compleet klachtenvrij wordt na een behandeling. Bovendien verschilt de effectiviteit van verschillende soorten behandeling heel erg per patiënt.
Vaak wordt er eerst getest met aanpassingen in het voedingsschema, alvorens overgegaan wordt op andere stappen. Door één behandeling tegelijk te proberen, is het mogelijk om te achterhalen welke het meeste effect heeft. Uiteindelijk is er bijna altijd een manier te vinden om de klachten in flinke mate te verminderen. Mogelijke behandelingen van PDS:
- Prikkelbare darm syndroom voeding
Bij het opstellen van je voedingsschema is het belangrijk om niet alleen rekening te houden met wát je eet, maar ook hoeveel je eet, wanneer je eet én wat de effecten zijn van bepaalde combinaties van voedingsmiddelen op jouw darmen. Zelfs factoren als beweging, slaap, stress en hormonen spelen hierbij een rol.
Je kunt beginnen met het FODMAP dieet, een bewezen behandeling voor mensen met PDS. Daar vertellen we je zo meteen meer over. Blijkt dit dieet overigens niet te werken, dan kun je in samenwerking met een diëtiste een persoonlijk voedingsplan opstellen.
- Prikkelbare darm syndroom medicatie
Er zijn verschillende medicijnen die kunnen werken bij PDS-klachten. Bij diarree zijn dat bijvoorbeeld Loperamide en Ondansetron. Bij verstopping zijn dat Magnesiumhydroxide, Macrogol en Bisacodyl. Voor beide helpt Psylliumvezels. Voor buikpijn zijn pepermuntoliecapsules een goede oplossing. Ons advies is om bij het nemen van medicatie vooraf altijd contact op te nemen met de huisarts.
- Prikkelbare darm syndroom homeopathie en supplementen
Van homeopathische middelen is het effect niet wetenschappelijk bewezen, maar dat wil niet zeggen dat ze de klachten niet flink kunnen verminderen. Dat geldt ook voor voedingssupplementen. Denk aan CBD-olie, gembercapsules of kruidenmiddeltjes.
Een uitzondering is Probiotica, waarvan wel bewezen is dat deze supplementen werkzaam kunnen zijn tegen PDS-klachten.
- Prikkelbare darm syndroom therapie
Geschikte PDS therapieën zijn hypnotherapie, bekkenfysiotherapie en cognitieve gedragstherapie. Naast deze effectieve behandelwijzen kun je zelf ook ontspanningsoefeningen doen. Ook een osteopaat kan de klachten verlichten.
Al met al kan alle therapie die stress vermindert resulteren in minder klachten. Hierbij is voldoende beweging/sporten ook belangrijk. Stop niet bij de eerste de beste kramp, maar probeer op een rustig tempo door te gaan.
Prikkelbare darm syndroom dieet: FODMAP
Het aanpassen van de voeding bij het prikkelbare darm syndroom is een van de meest effectieve manieren om de klachten te verminderen. Wat werkt kan verschillen per persoon, maar een van de diëten die bij veel mensen effectief blijkt te zijn is het FODMAP dieet.
FODMAP staat voor fermenteerbare oligosachariden, disachariden (lactose), monosachariden (fructose) en polyolen (suikeralcoholen). Dit klinkt ingewikkelder dan het in werkelijkheid is!
Het wil simpelweg zeggen dat bepaalde koolhydraten of vezels niet of in mindere mate door ons lichaam worden verteerd. In de darm houden ze vocht vast en worden door bacteriën omgezet waarbij gasvorming ontstaat. Normaal is dit een gunstige eigenschap van vezels, maar bij mensen die last hebben van het prikkelbare darm syndroom kunnen deze vezels juist klachten geven.
Tijdens het FODMAP dieet moet je zes weken lang alle producten die hieronder vallen vermijden. Daarna worden de producten een voor een weer toegevoegd aan het voedingspatroon, zodat te achterhalen is door welke voedingsmiddelen de meeste klachten komen.
Voedsel dat je zes weken lang moet elimineren tijdens het FODMAP dieet:
- Oligosachariden: tarweproducten, zoals pasta en brood. Ook zitten ze in uien, bepaalde peulvruchten en bepaalde yoghurt- en fruitsoorten.
- Disachariden: alle producten die lactose bevatten, zoals zuivel en roomboter.
- Monosachariden: alle producten met fructose, oftewel vruchtensuiker. Hieronder vallen veel fruitsoorten, alsook producten waar zoetstof aan toegevoegd is.
- Polyolen: bepaalde zoetstoffen die aan voeding worden toegevoegd. Ook vind je ze in bepaalde steenvruchten, zoals avocado.
Bekijk altijd goed de productverpakkingen. Verder kan het zeker goed helpen om contact op te nemen met een diëtist. Er zijn zelfs diëtisten die gespecialiseerd zijn in het behandelen van het prikkelbare darmsyndroom. Via de Nederlandse Vereniging van Diëtisten vind je zelf een specialist bij jou in de buurt.
Tot slot over PDS
Zoals je hebt kunnen lezen is het prikkelbare darm syndroom een vervelende aandoening, waarbij het niet mogelijk is om één specifieke behandelwijze aan te wijzen die voor jou effectief is. Bang dat je PDS hebt, of wil je op zoek gaan naar een behandeling die het beste bij jou aansluit? Ons advies is om altijd eerst te overleggen met de huisarts en daarnaast te zorgen voor een gevarieerd eetpatroon. We hopen dat je zo min mogelijk klachten ervaart!
